Intellectueel eigendom (IE) verwijst naar geestelijke creaties zoals uitvindingen, literaire en artistieke werken, ontwerpen en symbolen, en namen en afbeeldingen die worden gebruikt in de handel.

Hierna behandelden we drie belangrijke instrumenten waarmee bedrijven met hun IP kunnen omgaan: formele standaarden, patenten en geheimhouding.

Standaarden en octrooien

Bedrijven kunnen ervoor kiezen om lid te worden van een normcommissie om actief of passief deel te nemen aan standaardisatie. Er zijn twee vormen:

• formele standaardisatie (formele normen en normproducten) die tot stand komt onder begeleiding van erkende standaardisatie instellingen zoals NEN, CEN en ISO
• niet-officiële standaardisatie, zoals standaardisatie in (onderzoek)consortia.

Octrooien verlenen een exclusief recht op een uitvinding (product of proces) die inventief, onderscheidend en industrieel toepasbaar is.

Bij standaardisatie moet met IPR rekening worden gehouden. Bedrijven die deelnemen aan standaardisatie, althans in de formele organisaties, zijn verplicht om alle bestaande patenten die verband houden met de standaard openbaar te maken. Octrooien moeten in licentie worden gegeven onder FRAND-voorwaarden (eerlijk, redelijk en niet-discriminerend), aangezien normen een vorm van gemeenschappelijk eigendom zijn.

Geheimhouding

Een handelsgeheim duidt op elk soort vertrouwelijke kennis of bedrijfsinformatie die de eigenaar van een geheim de kans geeft om een voordeel te behalen ten opzichte van concurrenten die het geheim niet kennen of gebruiken.

Met name technologieën die gemakkelijk kunnen worden nagebootst, kunnen baat hebben bij geheimhouding.

Het is zeker niet zo dat patentering, geheimhouding en standaardisatie elkaar uitsluiten. Lees hier een artikel over octrooien en geheimhouding.

Voor- en nadelen

Formele standaarden, patenten en bedrijfsgeheimen hebben voordelen en risico's.

Standaarden stellen bedrijven bijvoorbeeld in staat om voorkennis en vroege toegang tot informatie te verwerven, terwijl de verspreiding van hun technologieën wordt vergroot en toekomstige technologieën proactief worden beïnvloed. Bovendien helpt deelname aan standaardisatie bedrijven om nieuwe markten te ontwikkelen. Maar standaardisatie kan lang duren.

Octrooien zijn ook voordelig voor bedrijven, aangezien ze licentievergoedingen genereren, tijdelijke monopolie / exclusieve rechten voor een bepaalde periode toekennen en dienen als een manier om potentiële klanten en investeerders aan te trekken.

Een octrooi herbergt voor het bedrijf ook risico's, aangezien de inhoud van het octrooi moet worden bekendgemaakt, zelfs als het octrooi nog niet is verleend. In veel gevallen kan imitatie van patenten heel goed verborgen zijn en moeilijk te detecteren zijn. Bovendien kan het proces om een octrooi te registreren lang en kostbaar zijn. Het proces van verdediging tegen octrooi-inbreuk kan het bedrijf ook veel tijd en geld kosten.

Een bedrijfsgeheim is gunstig wanneer het IP in kwestie gerelateerd is aan een intern proces dat van buitenaf niet zichtbaar is. Geheimhouding op zich kan het bedrijf echter geen rechten verlenen als een technologie wordt nagebootst.

Doel van de onderstaande beslissingsboom is te helpen beslissen wanneer te standaardiseren en wanneer te patenteren. Nadat onderzoeksresultaten zijn gemaakt, is de eerste vraag die managers of onderzoekers stellen, of de resultaten al dan niet octrooieerbaar zijn.

Als dat zo is, moeten de voordelen van octrooieren worden vergeleken met de kosten en baten die worden gemaakt bij het aanvragen van een octrooi. Als de baten opwegen tegen de kosten, is octrooieren een optie, en vervolgens moet het bedrijf of de onderzoeksinstelling gaan voor octrooi-registratie en wachten tot het octrooi wordt verleend.

Als het werkt, wordt het octrooi verleend aan de uitvinders.

Als tijdens het octrooiproces iets niet functioneert, kan standaardisatie een interessante en serieuze optie blijven.

Ook als het octrooi wordt verleend, kunnen bedrijven nog steeds overgaan tot standaardisatie door hun octrooien als Standard Essential Patent (SEP) in standaarden te integreren.

Via de volgende stappen wordt u ondersteund bij het maken van een weloverwogen en systematische beslissing te nemen om te patenteren, te standaardiseren, beide te combineren of een technologie geheim te houden.
De vier niveaus van de beslisboom verwijzen naar relevante vragen die ondernemers moeten beantwoorden om te worden begeleid naar het juiste instrument dat moet worden geïmplementeerd. Deze vragen hebben betrekking op vier aspecten:

• octrooieerbaarheid van technologieën
• belang van bescherming van eigen knowhow
• behoefte aan aanvullende netwerken van gebruikers, klanten en andere belanghebbenden
• het tempo van innovatie op de markt.

Dit is eigenlijk geen gemakkelijke vraag. De octrooieerbaarheid van een uitvinding wordt beoordeeld op basis van drie noodzakelijke vereisten:

• Ten eerste moet de uitvinding nieuw zijn, met andere woorden er is geen sprake van iets soortgelijks op de markt.
• Ten tweede zou het ook een inventieve stap moeten omvatten die niet gemakkelijk te ontdekken is.
• Ten derde moet de uitvinding geschikt zijn voor industriële toepassingen.

Het beantwoorden van de vraag over octrooieerbaarheid is niet eenvoudig en vraagt om uitgebreid onderzoek, waarbij de steun van een professionele octrooigemachtigde vaak nodig is. Daarnaast spelen strategische overwegingen een rol. Zelfs als patenteren mogelijk is, is dit niet noodzakelijk de beste optie (EPO 2013).

EPO (2013), Patents for software?: European law and practice.

Het belang van bescherming van eigen knowhow hangt af van de specifieke doelstellingen van een bedrijf, in het bijzonder het bedrijfsmodel.

Een bedrijf dat niet van plan is om zijn technologie zelf te implementeren, maar het tegen betaling te verkopen of in licentie te geven, beoordeelt de relevantie van interne knowhow anders dan een bedrijf dat zijn technologie wil implementeren.

De effectiviteit van een specifiek instrument (geheimhouding, patentering of standaardisatie) hangt ook af van de (geografische) context. Een bedrijf kan besluiten om zijn technologie geheim te houden in een regio waar het vermogen van een onderneming om waarde te creëren met haar innovatie laag is in plaats van een octrooi aan te vragen.

Ook de competitieve omgeving speelt een belangrijke rol. Kennisbescherming is bijvoorbeeld erg belangrijk als er veel concurrenten op de markt zijn die de technologie kunnen imiteren.

Verdere aspecten, zoals het type en de kenmerken van een technologie, bepalen het belang van kennisbescherming. Een bedrijf dat meetinstrumenten produceert, kan bijvoorbeeld de procedure volgens welke metingen plaatsvinden standaardiseren, terwijl het de kerntechnologie van het apparaat dat de meting uitvoert, kan patenteren.

Dit vereist in feite dat de technologie in verschillende delen wordt verdeeld, waarvan sommige geschikt zijn voor patentering en andere voor standaardisatie. Wanneer de technologie in kwestie niet voor concurrenten zichtbaar is, bijvoorbeeld een nieuw intern productieproces, kan het belang van interne bescherming als hoog worden ingeschat.

Patenten helpen in dit geval waarschijnlijk niet, aangezien patenten worden gepubliceerd, waardoor concurrenten de mogelijkheid krijgen om het proces te imiteren. Ook is het niet eenvoudig om octrooi-inbreuk op te sporen, omdat het om een intern proces is.

Om de keuze te maken tussen standaardiseren of patenteren, moet een bedrijf ook vragen in hoeverre het nodig is om aanvullende netwerken van relevante belanghebbenden te integreren. Veel technologieën en systemen zijn vaak te complex om geïsoleerd te ontwikkelen waardoor samenwerking is vereist. Voor jonge, kleine en middelgrote ondernemingen kan de ontwikkeling van een bedrijfsnetwerk echter een uitdaging blijken te zijn, en het normalisatieproces kan voor hen bijzonder nuttig zijn.

Standaardisatie ondersteunt netwerken. In technische commissies werken concurrenten, leveranciers, gebruikers en andere belangrijke belanghebbenden samen om normen te ontwikkelen. De deelnemers krijgen tijdens de ontwikkeling inzicht en kennis over de standaard. Bovendien vergemakkelijkt het normalisatieproces de kennisuitwisseling tussen alle deelnemers, en bevordert zo R&D door doelgerichte ontwikkeling van technologieën, bijvoorbeeld door feedback te krijgen van andere belanghebbenden.

Omdat normen de compatibiliteit en de verspreiding van een technologie ondersteunen, kunnen ze worden gezien als een speciale vorm van R&D-samenwerking. Bovendien wordt de goedkeuring van een technologie in een standaardisatieproces gezien als een bewijs van kwaliteit, waardoor de reputatie van een bedrijf dat geassocieerd is met het bouwen van de standaard wordt verbeterd. Anderen zijn zo sneller bereid om met het bedrijf te communiceren en samen te werken.

Standaardisatie ondersteunt bedrijven dus duidelijk bij het uitbreiden van hun netwerken. Vergeleken met standaardisatie is het voordeel van octrooien in dit opzicht vrij laag. Octrooien vormen een manier om naar buiten te laten zien dat het bedrijf innovatief is. Beleggers zien vooral patenten als een belangrijke indicator van hoe goed een bedrijf waarde kan halen uit zijn innovatie. Octrooien spelen vaak een sleutelrol bij het helpen van bedrijven om toegang te krijgen tot netwerken van investeerders.

De volgende vragen kunnen bedrijven helpen beoordelen of hun behoefte aan extra netwerken hoog of laag is:

• Is externe communicatie / presentatie belangrijk voor het bedrijf (in de zin van (innovatie) reputatie en zichtbaarheid)?
• Is het moeilijk om contact te maken met "grote spelers" in een bepaald technologiegebied?
• Is compatibiliteit met andere systemen of technologieën belangrijk?
• Heeft de technologie veel baat bij positieve netwerkeffecten?
• Is aanvullende kennis nodig?
• Zijn er stanaardisatie-activiteiten op het gebied van de technologie van het bedrijf?
• Hoe waarschijnlijk is het dat potentiële zakenpartners en / of concurrenten zullen deelnemen aan een specifiek standaardisatieproces?

Het innovatietempo van een technologie kan de beslissing om te patenteren of te standaardiseren beïnvloeden. De ontwikkeling van patenten en formele normen is tijdrovend en kan vele jaren in beslag nemen. Daarom is is de levenscyclus van technologie een belangrijke factor in het besluitvormingsproces.

In een snel veranderende innovatieomgeving zou standaardisatie ineffectief kunnen zijn, aangezien de standaard al verouderd zou zijn wanneer deze wordt gepubliceerd. Hetzelfde geldt voor octrooien. Octrooi aanvragen zijn ook niet alleen een tijdrovend, maar ook een kostbaar proces, vooral als het octrooi in veel regio's wereldwijd wordt aangevraagd.

Als de levenscyclus van technologie kort is, zijn de marktonzekerheden hoog en daarom is de ontwikkeling van bijvoorbeeld een NEN Spec of een ander fast track normproduct een betere optie, omdat deze veel sneller kunnen worden gerealiseerd (in drie tot zes maanden). Een brede consensus is niet vereist.

In het algemeen duiden korte productlevenscycli en een groot aantal concurrenten op een hoog innovatietempo in de markt. Bedrijven kunnen de volgende vragen gebruiken om het innovatietempo in hun bedrijfstak vast te stellen:

• Hoe groot is de marktonzekerheid over toekomstige ontwikkelingen?
• Hoe lang is de levenscyclus van eigen producten of producten op de markt?
• Hoeveel concurrenten zijn er op de markt?

In de figuur beschrijft het linkerdeel (L) oplossingen indien octrooiering mogelijk is, het rechterdeel (R) richt zich alleen op standaardisatie.

Zelfs wanneer octrooiering mogelijk is kan een bedrijf nog steeds uit verschillende opties kiezen. Zo kan het bedrijf besluiten tot geheimhouding in plaats van octrooiering, wanneer bijvoorbeeld blijkt dat octrooi-inbreuk lastig kan worden bewezen bij onrechtmatig gebruik door een concurrent.

Wanneer de bescherming van eigen knowhow minder belangrijk is, worden octrooiering en geheimhouding ook minder belangrijk en kan standaardisatie juist in belang toenemen. Zeker wanneer het bedrijf kan profiteren van netwerkeffecten die voortvloeien uit het standaardisatieproces.

Wanneer zowel de innovatiedynamiek en de marktonzekerheden hoog zijn, lijkt het raadzaam om te gaan voor het opstellen van een NEN Spec of een ander snel te realiseren normproduct. Is er meer tijd en minder dynamiek dan kan worden gekozen voor de ontwikkeling van een formele standaard die met consensus tot stand komt.

Verder zijn er verschillende mogelijkheden om octrooiering en standaardisatie in combinatie te gebruiken. Dit kan zinvol zijn wanneer het bedrijf haar innovatiekracht naar buiten wil tonen, bijvoorbeeld voor het zoeken naar geld voor externe investeringen.

Zoals eerder besproken, zijn er meerdere mogelijke combinaties van standaardisatie en patentering:

• Technologieën kunnen in de vorm van SEP's in standaarden worden geïntegreerd, waarbij licentiekosten onder FRAND-voorwaarden in rekening worden gebracht.
• Patenten opnemen in de standaard zonder licentiekosten in rekening te brengen. Op deze manier plaatsen bedrijven hun IE in het publieke domein om een breed niveau van verspreiding te bereiken. Dat kan interessant zijn wanneer hun verdienmodel in aanpalende producten of diensten zit.
• Bedrijven zouden hun technologieën kunnen patenteren en onafhankelijk kunnen deelnemen aan standaardisatie (patenten die zijn gerelateerd zijn aan een standaard genereren meer licentie-inkomsten).
• Als een bedrijf octrooi-inbreuken niet kan bestrijden, kan het raadzaam zijn om het relevante IE geheim te houden.

De beslissingsboom laat zien dat standaardisatie een belangrijk instrument is dat even waardevol kan zijn als octrooien en, indien goed gebruikt, bedrijven kan helpen om voordelen te behalen.

Ook NEN kan daarbij ondersteunen en de verschillende opties in kaart brengen, maar het bedrijf is zelf verantwoordelijk voor de uiteindelijke strategische besluitvorming.

De werking van de beslissingsboom wordt aan de hand van de volgende case studies nader geïllustreerd:

Case study: Secure data GMBH

Case study: Locator GMBH