skip to main content
Ga naar de homepage
EN

Voorbeelden normalisatie

NENnovation funnel Uitgebreide searchtool Voorbeelden normalisatie

McDonald’s

De Big Mac is in de hele wereld hetzelfde. Maar de normalisatie bij McDonald’s gaat veel verder. Ook de procesgang binnen de restaurants is overal gelijk. Er is zelfs een “Hamburger University” waar het hoger management van het bedrijf de kneepjes van “zo zijn onze manieren” kan leren. Dit is een vorm van normalisatie binnen het bedrijf, ook wel bedrijfsnormalisatie genoemd. Zowel de productiewijze als de presentatie naar de klant zijn gestandaardiseerd.

Creditcard en betaalpas

In bijna alle landen ter wereld kan men betalen met hetzelfde kaartje. Winkels, hotels en restaurants accepteren het. Bij geldinstellingen kun je ermee terecht, aan de balie of in de geldautomaat. Kennelijk hebben een heleboel partijen dit betaalmiddel geaccepteerd: banken, bedrijven, particulieren. Mc-Donald’s kan zelf zijn normen bepalen, maar voor afspraken over betaalpassen en creditcards is overleg nodig tussen een groot aantal partijen.

Crash op Mars door tegenstrijdige normsystemen

Onze voorouders spraken over Rijnlandse roeden en ellen. De lengte van de ellen verschilde afhankelijk van de armlengte van de vorst. Inmiddels ligt de standaardmeter in Parijs, zijn grootheden en eenheden vastgelegd in internationale normen en waken nationale instituten zoals het Nederlands Meet-instituut over de toepassing van de juiste eenheden: geen pond, maar een halve kilo. Veelal zijn deze eenheden ook wettelijk vastgelegd. Meetmiddelen, zoals weegschalen, kunnen nu worden geijkt.

In de Verenigde Staten en Groot-Brittannië worden de internationaal afgesproken grootheden en eenheden niet altijd gebruikt. Dat kan fatale gevolgen hebben. In 1999 is het Amerikaanse ruimtevoertuig Mars Climate Orbiter verbrand in de atmosfeer van Mars. Schade: $ 125 000 000. Oorzaak: naast elkaar gebruiken van het internationaal genormaliseerde metrische stelsel en afwijkende Amerikaanse eenheden. De systemen van de software Orbiter maakten voor de grootheid kracht gebruik van de metrische eenheid newton (1 N = 1 kg.m/s2). Het team op aarde gebruikte echter de ‘pound-force’, die overeenkomt met 4,448 newton. De ingenieurs van de ruimtevaartorganisatie NASA verzuimden om de meetgegevens van de Orbiter te converteren naar het andere stelsel. Daardoor werkten ze met verkeerde gegevens over de exacte plaats van het ruimtevaartuig ten opzichte van het Mars-oppervlak en gaven vervolgens verkeerde instructies voor bijsturing van de koers. De Orbiter kwam te laag en het voertuig is hoogstwaarschijnlijk in de Mars-atmosfeer verbrand. Dit was een ‘menselijke fout’ van een overwerkt team, maar als consequent het metrische stelsel was gehanteerd, had het probleem zich niet voorgedaan.

Motorbrandstof

De benzine van Shell, BP, Esso enz. verschilt niet of nauwelijks qua samenstelling. Deze benzine is bovendien bruikbaar voor elk merk en type auto. Dezelfde benzine is niet alleen in Nederland, maar ook in het buitenland verkrijgbaar, zodat tanken in het buitenland in het algemeen geen probleem hoeft te zijn. Deze onafhankelijkheid van leverancier, klant en plaats verhoogt het gebruiksgemak voor de afnemer sterk. De leveranciers zullen elkaar op andere zaken dan de productspecificaties moeten beconcurreren, de constantheid in productspecificaties is hun gezamenlijk belang.

Papierformaten

Algemeen bekend is de A-reeks van papierformaten. De verhouding van lengte tot breedte is Ö2 : 1. De oppervlakte van A0 is 1 m2. A1 ontstaat door A0 in twee gelijke delen te verdelen, A2 is de helft van A1, enz. Deze normalisatie is in Duitsland ontwikkeld, rond 1920. Hoofddoel was het economische gebruik van papier: vellen papier worden gesneden uit grote rollen papier, en normalisatie verkleint de snijverliezen. Een tweede voordeel was – en is – gelegen in het gebruikersgemak: de maten van opbergmiddelen zoals mappen, ringbanden en ladenkasten kunnen worden afgestemd op de standaard papierformaten.

Na zeventig jaar bewijzen dezelfde papierformaten nog steeds hun nut: bij kopiëren, faxen, digitaliseren, printen e.d. Dankzij standaard papierformaten hebben deze nieuwe technologieën sneller ingang kunnen vinden, omdat er geen “conversieproblemen” overwonnen hoefden te worden.

Schroefdraad

Nog ouder dan de normalisatie van papierformaten is die van schroefdraad: bouten en moeren die op elkaar zijn afgestemd. Uit het oneindig grote aantal mogelijkheden is een beperkte hoeveelheid varianten vastgelegd. De gebruiker kan uit deze “voorkeursreeks” kiezen. Omdat ook de aanduiding genormaliseerd is, kunnen schroeven, bouten, moeren e.d. van de gewenste maat overal worden besteld, zonder afhankelijk te zijn van één leverancier.

Condooms

Condooms moeten beschermen tegen zwangerschappen, sexueel overdraagbare aandoeningen en HIV. Ze moeten dus deugdelijk zijn, maar zonder de beleving van het intieme samenzijn onnodig te hinderen. Daarom is er een aantal normen voor ontwikkeld. Normen voor mannencondooms bevatten eisen voor onder andere afmetingen en model, kleurvastheid, verpakking en etikettering. Ook testmethodes voor het bepalen van lengte, breedte, barstvolume, kracht en rek bij breuk en gaten van condooms zijn in normen vastgelegd.

Streepjescode en QR-code

We kennen het allemaal uit de supermarkt: de streepjescode. Een nummer wordt weergegeven in een lijntjespatroon. De code geeft het land van herkomst aan, de fabrikant en het door de fabrikant aan het product toegekende productnummer. Een scanner kan de code lezen. Het scannen van de streepjescode bij de kassa maakt het mogelijk, gespecificeerde kassabonnen te verstrekken. Maar ook kan hiermee de voorraadadministratie worden bijgehouden. Dat maakt het mogelijk, automatisch producten bij te bestellen. Deze en andere soorten streepjescodes maken zo koppeling mogelijk van producten en productenstromen met gegevens over deze producten en over transport van de producten. Door de streepjescodes te normaliseren, wordt de toepasbaarheid universeel: onafhankelijk van branche, productsoort en gebruikstoepassing. Bovendien kunnen betaalbare scanners worden ontwikkeld die de standaardcodes kunnen lezen. Zonder normalisatie zouden streepjescodes alleen in geïsoleerde omgevingen toepassing vinden.

Naast de streepjescode wordt tegenwoordig veel ebruikgemaakt van de QR-code als standaard.

Elektrische spanning

De Nederlandse 220 Volt wordt geleidelijk aan veranderd in de op Europees niveau overeengekomen 230 Volt. Eenheid in elektrische spanning maakt het voor fabrikanten gemakkelijker: zij hoeven niet per land verschillende varianten van hun producten te maken. Gebruikers hebben hier baat bij, door – iets – lagere prijzen en doordat zij hun scheerapparaat e.d. ook in het buitenland kunnen gebruiken (even afgezien van problemen met stekers.) Duidelijk zal zijn, dat een eenmaal gekozen spanning moeilijk is te veranderen: de verandering kan consequenties hebben voor zowel het elektriciteitsnet als voor de aangesloten apparatuur.

GSM, 4G en 5G

Zonder normen zou je mobieltje niet werken. Jouw mobieltje verzendt een signaal dat elders wordt opgevangen en uiteindelijk terechtkomt bij degene die je opbelt. Zonder duidelijk afgesproken specificaties over de transmissiesignalen is dit onmogelijk. Die afspraken zijn vastgelegd in normen van ETSI: European Telecommunication Standards Institute. In dit geval heeft het product zelfs de naam van de verzameling normen gekregen: GSM – Global System for Mobile Communications.

Milieumeetmethoden

De overheid stelt wettelijke eisen aan de maximaal toelaatbare concentratie van vervuilende stoffen in water, bodem of lucht. Om die concentraties te kunnen meten zijn bepalingsmethoden nodig. Gebruiken vervuiler en controlerende instantie verschillende methoden, dan kunnen welles-nietes-situaties ontstaan: is er nu te veel vervuiling of niet? Om dit te voorkomen zijn bepalingsmethoden genormaliseerd.

Managementsystemen

Wie kent ze niet, de ISO-normen voor managementsystemen? Ontstaan vanuit de behoefte om eisen te stellen aan een toeleverancier, zodat men erop kan vertrouwen dat deze de afspraken over leveringen na kan komen. Omdat er behoefte is aan algemeen geaccepteerde criteria hiervoor, zijn deze eisen in internationale normen vastgelegd.

Inmiddels zijn er ook internationale normen voor milieuzorg en zijn verschillende landen, waaronder Nederland, begonnen aan normalisatie op het gebied van de zorg voor arbeidsomstandigheden.